Η ΒΑΛΑΝΙΔΕΑ

Η Quercus aegilops L. ή κοινώς καλουμένη βαλανιδέα είναι δασικόν δένδρον ούτινος το ύψος φθάνει μέχρι των 10-15 μέτρων  περίπου αναλόγως των τοπικών και κλιματικών συνθηκών της οικογενείας  Cupuliferae  κατατασσόμενον εις το γένος της δρυός και φυσικώς φυόμενον εθδοκιμεί εις την ζώνην       Lauretum    και εις το κατώτερον της  ζώνης   Castanetum   ένθα το  optimum   της αναπτύξεώς του είναι τα όρια των δύο ανωτέρω  ζωνών  Castanetum  και  Lauretum.

Το δασικόν τούτο είδος είναι φωτόφιλον εις πλήρες φως διακλαδίζεται , αποκτά κλάδους σημαντικού μεγέθους εις μικρόν από του εδάφους ύψος καθιστάμενον λίαν πολύκλαδον. Τα φύλλα του είναι ολίγον δερματώδη έμμισχα ωοειδή ή και προμήκη, άνωθεν μεν στιλπνά, κάτωθεν δε χνοάζοντα διατηρούμενα σχεδόν καθ’όλον το έτος. Οι καρποί  -μεγαλύτεροι των λοιπων ειδών δρυός  - είναι επιφυείς, τα δε κύπελλα αυτών φέρουσι παχέα λέπια.

Σπερμοφορεί κατά διετίαν ή τριετίαν και δύναται να παράγει έκαστον δένδρον κατά μέσον όρον  30 οκάδας βαλανίδια. Φυσικώς φύεται εις την Νότιον Ευρώπην και εις τας χώρας της Μεσογείου εν γένει. Εν Ελλάδι φύεται εις τα νήσους του Ιονίου και Αιγαίου Πελάγους, εις  την Κρήτην, εις τα Ν. και Δ. παράλια της Ηπείρου, μέχρι βορείου πλάτους 40^ο περίπου.

Η βαλανιδέα σχηματίζει συστάδας αμιγείς ή μικτάς μετά της δρυός της χνοώδους, ευδοκιμεί επί βαθέων εδαφών γενικώς, δύναται όμως να ευδοκιμήση και επί των αβαθών ξηρών, ασβεστολιθικών  εδαφών και να εκμεταλλεύεται   το έδαφος ως  σπερμοφυής δια της παραγωγής ξυλώδους υλικού καταλλήλου μάλλον δια καύσιμον ύλην, ιδία όμως δια την παραγωγήν καρπών των οποίων το κύπελλον χρησιμοποιείται εις την βυρσοδεψίαν δια την μεγάλην περιεκτικότητά του εις δεψικάς ουσίας, το δε σπέρμα δια την διατροφήν των χοίρων.

Το παραγόμενον ξύλον είναι πυκνόν και σκληρόν, δ’απανθρακώσεως παράγει ξυλάνθρακας καλής ποιότητος συναγωνιζομένους τους ξυλάνθρακας του πρίνου και της αριάς. Η ξυλεία της βαλανιδέας δεν είναι κατάλληλος δια την κατασκευήν επίπλων, πολύ δε ολίγον δια στρωτήρας διότι σχίζεται εις μεγάλην πίεσιν.

Τα κύπελλα των καρπών ως χρησιμοποιούμενα εις την βυρσοδεψίαν έχουσι μεγάλην ζήτησιν εις το εμπόριον τόσον διά την εγχώριον κατανάλωσιν όσον και δια την του εξωτερικού. Η τιμή αυτών εις τους τόπους της παραγωγής κυμαίνεται από 1,50 -3,00 δρχ. κατ’οκάν, εις τας παραλίας δε από 4-7 δρχ.

Η κατά μέσον όρον κατ’έτος και εκτάριον απόδοσις της βαλανιδέας εις ξυλώδη μάζαν, με περιτροπικόν χρόνον 150 ετών, είναι περίπου 4-5 κ.μ., κατάλληλον δια ξυλάνθρακας  η εις χρήμα απόδοσις  (εάν δεχθώμεν ότι 4 κ.μ., παράγουν 640 οκ. ξυλανθράκων) ανέρχεται εις : 640χ0,30=192 δρχ. (εάν τιμή πρέμνου ξυλανθράκων είναι 0,30 δρχ. )  η εις βαλανίδια, κατ’έτος και εκτάριον, απόδοσις ανέρχεται εις 700 οκάδας κατ’ ελάχιστον όριον διότι κατά το πλείστον παρατηρείται μεγαλυτέρα τοιαύτη, η δε εις χρήμα  700χο,50=350 δρχ. χωρίς να υπολογισθώσι και τα καυσόξυλα και εν μικρόν ποσοστόν ξυλανθράκων εκ των δένδρων άτινα θα υλοτομώνται εις ηλικίαν καθ’ήν λόγω γήρατος παράγωσι ολίγα σπέρματα, ως επίσης  και τα σπέρματα που χρησιμοποιούνται δια την διατροφήν των χοίρων, άτινα όλα ομού δύνανται ν’αναβιβάσωσι την απόδοσιν ταύτην εις τας 500 δραχμάς και περισσότερον.

Η τελευταία αύτη καθαρά πρόσοδος κατ’έτος και εκτάριον είναι λίαν ικανοποιητική διότι πραγματοποιείται και εις τα υπό του είδους τούτου εκμεταλλευόμενα ξηρά ασβεστολιθικά εδάφη τα οποία ως γνωστόν δεν δύνανται να εκμεταλλευθώσιν εντονώτερον υπό άλλου δασικού είδους ή μόνον υπό της παραλίου πεύκης και εάν αύτη φυσικώς φύεται.

Συστάδες παραλίου πεύκης επί τοιούτων εδαφών δημιουργούμεναι ή φυσικώς  φυόμεναι δύνανται ν’αποδώσωσι 250 οκάδας ρητίνη  ή 250 χ2 (εάν τιμή πρέμνου ρητίνης είναι 2 δρχ.) = 500 δραχμάς κατ’έτος και εκτάριον.

Εάν συγκρίνωμεν την πρόσοδον της πεύκης προς την της βαλανιδέας παρατηρούμεν λίαν μικράν διαφοράν προσόδου.

Επειδή δε εις τα σήμερον απαντώντα δάση βαλανιδέας ουδεμία επιστημονική καλλιέργεια ενεργείται δυνάμεθα να είπωμεν ότι αι συστάδες βαλανιδέας δύνανται να αποδώσωσι μεγαλύτερον καθαρόν κέρδος  το οποίον ουδόλως σχεδόν θα διαφέρη του κέρδους όπερ αποδίδει η χαλέπιος πεύκη.

Είναι αληθές ότι δένδρα βαλανιδέας αναπτυχθέντα εις πλήρες φως και εις βαθέα εδάφη, εις  ηλικίαν  100 περίπου ετών αποδίδωσι κατά το έτος της σπερμοφορίας των 200-300 οκάδας βαλανίδια έκστον, ως τούτο παρατηρήσαμεν εις το δάσος Μανίνα Ξηρομέρου. Το ποσόν βεβαίως τούτο είναι εξαιρετικόν, ούχ’ ήττον πρέπει να προσελκύσει την προσοχήν των δασικών επιστημόνων ίνα τύχωσι καλλιτέρας προστασίας και καλλιεργείας αι απαντώσαι σήμερον συστάδες βαλανιδέας.

Η δημιουργία συστάδων βαλανιδέας τεχνιτώς, επί γυμνών τόπων, δεν είναι σήμερον σκόπιμος- διότι πρέπει να προτιμήσωμεν την αναδάσωσιν δια της παραλίου πεύκης – αλλά η προστασία τούτων εκ της αιγοβοσκής και η ειδική καλλιέργεια αυτών, η δημιουργία ειδικής διαχειριστικής μορφής, ως και η πύκνωσις τεχνιτώς ή φυσικώς των λίαν αραιών συσστάδων ή τεχνιτή αναδάσωσις  των υπαρχόντων γυμνών, εντός των τοιούτων δασών, τόπων είναι επιβεβλημένη δια το συμφέρον των πέριξ οικούντων κατοίκων και της Εθνικής Οικονομίας  γενικώτερον.

Το σύστημα εκμεταλλεύσεως όπερ ενδείκνυται να εφαρμόζεται εις τας συστάδας βαλανιδέας επειδή θα καλλιεργούνται δια παραγωγήν καρπών είναι του σπερμοφυούς κηπευτού δάσους. Εις τας συστάδας εν γένει τα δένδρα άτινα καρποφορώσι δέον να ευρίσκονται υπό πυκνότητα 0,5, ίνα έχωσι την κόμην των ολόκληρον εις πλήρες φώς.

Ίνα τονίσωμεν την οικονομικήν σημασίαν ήν έχωσι τα δάση βαλανιδέας δια τους πέριξ οικούντας πληθυσμούς αναφέρομεν ότι οι κάτοικοι των πέριξ του δάσους Μανίνα Ξηρομέρου, κειμένων χωρίων κατά τα τρία τελευταία έτη κατά τα οποία παρετηρήθη κρίσις των καπνών, ελάμβανον πιστώσεις παρά Τραπεζών μόνον εάν επρόκειτο να συλλέξωσι βαλανίδια βυρσοδεψίας.

Ιδιαιτέραν επίσης σημασίαν έχει σήμερον το δασικόν τούτο προϊόν διότι καταναλίσκεται ευκόλως εις το εμπόριον και καλύπτονται αι ανάγκαι της βυρσοδεψίας αλλά και διότι εξάγεται εις το εξωτερικόν και συντελεί εις την εισαγωγήν συναλλάγματος.

Εκ της στατιστικής των δασικών προϊόντων του Υπουργείου Γεωργίας αναφέρομεν ωρισμένους αριθμούς  όσον  αφορά την ετησίαν παραγωγήν εις βαλανίδια βυρσοδεψίας ως και την εξαγωγήν τούτων εις το εξωτερικόν

Κατά το τελευταίον έτος 1933 η παραγωγή ήτο ανωτέρα των προηγούμενων ετών η δε τιμή πωλήσεως κατ’οκάν εις τα παραλίας συγκεντρώσεως ήτο 7 δρχ. περίπου.

Μέχρι σήμερον τα υπάρχοντα δάση βαλανιδέας ουδόλως διαχειρίζονται επιστημονικώς ούτε προστατεύονται εκ της αιγοβοσκής, αλλ’έχουσιν αφεθή εις την τύχην των χωρίς να λαμβάνεται πρόνοια αναγεννήσεως των συστάδων και αποτελούσι κατά το πλείστον βοσκοτόπους. Η εγκατάλειψις όμως αύτη των δασών τούτων εκ μέρους του Κράτους θέλει συντελέσει εις την εντός μικρού χρονικού διαστήματος  καταστροφήν των δι’έλλειψιν αναγεννήσεως  των γηραιών συστάδων και την μείωσιν ένακα τούτου του παραγωγικού της χώρας εδάφους.

Εκ των ανωτέρω συνάγεται το συμπέρασμα ότι επιβάλλεται προς το συμφέρον της Εθνικής Οικονομίας  να εφαρμοσθή επιστημονική καλλιέργεια εις τα δάση βαλανιδέας και να μη φεισθώμεν εξόδων δια την συμπλήρωσιν των γυμνών εντός αυτών εκτάσεων δια τεχνιτής φυτεύσεως , εάν η φυσική αναγέννησις δεν καθίσταται δυνατή, διότι τα δάση ταύτα δεν υστερούσιν εις παραγωγικότητα των δασών της παραλίου πεύκης

Γ.ΜΠΕΝΟΣ

Δασάρχης