Η σημασία των δρυοκολαπτών (DENDROCOPOS major, D. medius και D.minor) για τα δάση μας.

Υπάρχουν πολλά εντομοφάγα πουλιά αλλά μόνο η Παρδαλοτσικλιτάρα, η Μεσοτσικλιτάρα και η Νανοτσικλιτάρα, είναι ειδικά εξοπλισμένα για την κατανάλωση των ξυλοφάγων προνυμφών των δασοβλαπτικών σκαθαριών (π.χ.  IPS typographos  και καμβιοφλοιοφάγα σκαθάρια της οικογένειας SCOLYTIDAE)    

Α: Τα δάκτυλα των ποδιών τους είναι κοντά και δυνατά. Τα δύο δάκτυλα κοιτάνε μπροστά και τα άλλα δύο προς τα πίσω. Όλα έχουν πολύ δυνατά και κυρτά νύχια. Έτσι, έχουν την ικανότητα να γραπώνονται στο φλοιό των δένδρων. Αρχίζουν το κυνήγι τους χαμηλά και ανεβαίνουν σιγά - σιγά ψηλότερα, πάντα με το κεφάλι προς τα πάνω.

Β: Η ουρά είναι ειδικά διαμορφωμένη για να τους στηρίζει, την ώρα της <<δουλειάς>>. Έχει σχήμα σφηνοειδές, με τα μεσαία φτερά πιο μακριά, ενώ τα πλαϊνά κονταίνουν βαθμιαία. Υπάρχουν δέκα μεγάλα και δύο μικρά φτερά στην κάθε πλευρά. Εν τω μεταξύ, τα τέσσερα μεσαία φτερά κάθε πλευράς έχουν σχήμα στέγης, από την μέση προς τα έξω. Η ράχη του φτερού ,εκεί, έχει την μορφή της κορυφής της  στέγης. Εδώ οι μύστακες είναι ιδιαίτερα τραχείς και έχουν κλίση προς τα κάτω. Δεν μπλέκονται με τα γειτονικά τους – όπως συνήθως – με την βοήθεια των μυστακίων, για να λειτουργούν μόνοι τους σαν πολλά μικρά ελατήρια που βρίσκουν υποστήριξη στην παραμικρή ανωμαλία του φλοιού του δένδρου.
Επιπλέον, ο έβδομος και τελευταίος σπόνδυλος της ουράς είναι ιδιαίτερα μεγάλος και κατάλληλα διαμορφωμένος για να υποστηρίξει και αυτός το σώμα.

Γ: Η γλώσσα είναι: πολύ λεπτή, ευλύγιστη με κεράτινη επιφάνεια, 5-6 άγκιστρα στην κάθε πλευρά της άκρης της και μπορεί να επεκταθεί μέχρι και έξι εκατοστά έξω από το ράμφος – είναι δηλαδή, το τέλειο εργαλείο για να αρπάξει και να βγάλει τις προνύμφες των δασοβλαπτικών σκαθαριών από τις στοές τους.

Δ: Το ράμφος μοιάζει με στιλέτο με σμιλόμορφη άκρη και είναι πολύ δυνατό.

Αυτά τα τέσσερα <<εργαλεία>>, επιτρέπουν στις τσικλιτάρες να τρέφονται με τα έντομα που προτιμούν και να σμιλεύουν τις φωλιές τους. Για τις φωλιές χρειάζονται μεγάλα δένδρα, γιατί αυτά μόνο έχουν αρκετό όγκο, για να χωρέσουν οι φωλιές τους. Οι φωλιές έχουν στενή είσοδο, βάθος τουλάχιστον 18 – 25 εκατοστά και στο κατώτερο μέρος τους διάμετρο πάνω από 15 εκατοστά.
Τις ανοίγουν κατά προτίμηση, σε αρκετό ύψος (συνήθως πάνω από πέντε μέτρα). Προτιμάνε την ήμερη βελανιδιά, από τις άλλες βελανιδιές λόγω του αναστήματός της και του πιο μαλακού της ξύλου.
Η φωλιά χρησιμοποιείται, για το μεγάλωμα των νεοσσών αλλά και καθ’ όλο το έτος για τον ύπνο. Μένουν στην ίδια φωλιά για πολλά χρόνια και έτσι η απώλειά της – π.χ. λόγω λαθροϋλοτομίας – αποτελεί ένα σοβαρό πλήγμα.
Οι τσικλιτάρες συμβάλουν στην υγεία του δάσους με τις διατροφικές τους συνήθειες , όμως η επίδρασή τους είναι πολύ μεγαλύτερη αφού είναι τα μόνα πουλιά που μπορούν να σμιλεύουν φωλιές.
Μάλιστα τους αρέσει πολύ αυτή η δουλειά: ξεκινούν μια φωλιά από δω – κάτι δεν τους φαίνεται τέλειο – πάνε πιο πέρα και κάνουν μια άλλη δοκιμή, μέχρι να καταλήξουν τελικά κάπου.
Αυτές οι ημιτελείς κοιλότητες αρκούν όμως για ένα ζευγάρι Δενδροτσοπανάκων (SITTA europaea) , Δασοδενδροβάτων (CERTHIA familiaris), Κλειδωνών (PARUS lugubris ),Γαλαζοπαπαδίτσων (PARUS caeruleus ) , Καλόγερων (PARUS major). Όλα αυτά είναι εντομοφάγα πουλιά και φωλιάζουν πάντα σε κοιλότητες.

Οι κοιλότητες είναι δυσεύρετες σε νεαρά δάση, με μικρά δέντρα όπου δεν μπορούν να σμιλεύουν οι τσικλιτάρες τις φωλιές τους. Γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να διατηρείται πάντα επαρκής αριθμός μεγάλων αιωνόβιων δένδρων για να βρίσκουν όλα αυτά τα πολύτιμα εντομοφάγα πουλιά στέγη ούτως ώστε να ελέγχουν τον πολλαπλασιασμό των δασοβλαπτικών εντόμων.
Στα υποβαθμισμένα δάση της Αττικής, στα οποία λείπουν τα αιωνόβια φυλλοβόλα δένδρα, επιβάλλεται η τοποθέτηση τεχνητών φωλιών προς υποστήριξη της εντομοφάγου ορνιθοπανίδας σαν άμεσο μέτρο βελτίωσης της υγείας της χλωρίδας.
Μακροπρόθεσμα για τον ίδιο λόγο είναι αναγκαίο τα κωνοφόρα δάση να εμπλουτισθούν με φυλλοβόλα δέντρα και εκεί για την Αττική – όπως και για άλλες περιοχές χαμηλού υψομέτρου – η ήμερη βελανιδιά είναι το δένδρο της επιλογής.

Τεχνητή Φωλιά

Όλες οι ταύλες να έχουν 2 εκ. πάχος  (ακατέργαστο ξύλο).

1. Πάτωμα: 12 Χ 14εκ.
 3 εκ. από την μπροστινή άκρη γίνονται 2 τρύπες 4χλ.διαμ. για την απορροή υγρών.
2. Μπροστινό : περίπου 4εκ. κάτω από την πάνω άκρη γίνεται η είσοδος με διαμ. 2,6—4,0 εκ. ανάλογα πιά πουλιά θέλουμε να προσελκύσουμε. (π.χ. 2,6 εκ. για PARUS ater & P. caeruleus)
3. Πλαινά
4. Πλάτη
5. Στήριγμα:  μπορεί να είναι και μόνο 10 εκ. φαρδύ, να έχει πάνω και κάτω τρύπα για να περάσουμε σχοινί για να την δέσουμε στο δένδρο (όχι καρφιά, όχι σύρμα...θα παχαίνει το δένδρο και θα το πνίξει το σύρμα ενώ το σχοινί θα σπάσει)
6. Σκεπή: πρέπει να είναι πιο φαρδιά και πιο μακριά για τη βροχή και να είναι ανοιγόμενη για να καθαριστεί το φθινόπωρο.

3 & 6  έχουν μικρές εγκοπές για να τυλιχθεί αγκαθωτό σύρμα γύρω γύρω για στερέωμα της σκεπής  και προστασία από γάτες και κουνάβια.
Μόνωση:  εάν δεν εφάπτουν τέλεια οι ταύλες να γίνει μόνωση με πηλό
Τοποθέτηση:  4 – 6μ. ψιλά, είσοδος προς νότο, να μην έχει κοντά κλονάρια που βοηθάνε γάτες και κουνάβια στην πρόσβαση.

Επικοινωνία για πληρέστερες πληροφορίες:

Ίρις Θεοδωρίδου : Τηλ.– φαξ : 22950 23149 e-mail:iristheodoridou@gmail.com